Nowotwory a dieta roślinna – jak zmniejszyć ryzyko zachorowania?

Nowotwory, jak w styczniu 2021 pokazał Krajowy Rejestr Nowotworów, dotykają wielu tysięcy osób rocznie. Dane mówią, że w Polsce diagnozuje się ok. 170 tys. chorych na raka, a osób, których choroba pokonała jest ponad 100 tys. Około milion Polaków żyje ze zdiagnozowanym nowotworem. Czy można coś zrobić, by te dane zmniejszyć? Czy rozwój chorób nowotworowych można ograniczyć? Spróbujmy znaleźć odpowiedź na te pytania.

Czy każdy ma raka?

Nowotwory mogą atakować wiele narządów i komórek, dlatego nie ma jednej przyczyny ich powstawania. Warto wiedzieć, że zasadniczo każdy organizm produkuje komórki nowotworowe, które zdrowy i silny system odpornościowy skutecznie eliminuje, zanim rozwinie się z nich choroba. W organizmie, który jest osłabiony i z jakichś przyczyn nie pracuje tak, jak powinien, komórki mogą nie zostać usunięte, ale dopóki nie zaczną się namnażać, nie stanowią bezpośredniego zagrożenia. Takie skupiska komórek rakowych, które się nie rozprzestrzeniają nazywa się nowotworem niezłośliwym. Poważne zagrożenie, tj. nowotwór złośliwy występuje wówczas, gdy rakowe komórki zaczynają się szybko rozprzestrzeniać.

Jak powstaje komórka rakowa?

Każda zdrowa komórka może pod wpływem różnych szkodliwych substancji zostać uszkodzona, przekształcając się tym samym w komórkę nowotworową. Niektóre osoby posiadają dodatkowo pewne genetyczne predyspozycje nowotworowe, które pod wpływem czynników rakotwórczych mogą się aktywować… lub nie. Jak wcześniej wspomnieliśmy, sprawny układ immunologiczny powinien poradzić sobie z uszkodzonymi komórkami, jednakże istnieje wiele czynników, które mogą mu pomagać lub przeszkadzać. Szczególnie pomocne mogą okazać się „antyrakowe” składniki odżywcze, znajdujące się głównie w warzywach i owocach. W pożywieniu (i nie tylko) występuje także szereg substancji utrudniających prawidłową pracę systemu odpornościowego.

Czynniki rakotwórcze – co może sprzyjać powstawaniu nowotworów?

Wśród czynników sprzyjających powstawaniu komórek rakowych nie sposób nie wymienić zanieczyszczenia środowiska, a w tym obecność spalin w powietrzu, którym oddychamy. Zanieczyszczenie środowiska determinuje także jakość pożywienia oraz wody – a te są niezbędne do zdrowego funkcjonowania organizmu. Nie tylko zanieczyszczona żywność jest szkodliwa, ale również niewłaściwa dieta, jak i sposób przyrządzania dań. Smażenie na głębokim tłuszczu kilkukrotnie, smażenie i przypalanie przypraw (i dań) – to także ma znaczenie. Badania pokazują także, że dieta o wysokim indeksie i ładunku glikemicznym zwiększa ryzyko zachorowania, a stosowana przez osoby już chore może zniwelować efekty leczenia. Ponadto w czynnikach ryzyka można wymienić otyłość, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, a także narażanie się na promieniowanie oraz nadmierne opalanie się.

Wpływ diety na powstawanie nowotworów

Metaanaliza opublikowana w 2012 roku, a także badanie EPIC, przeprowadzone na Oxfordzie w 2013 roku sugerują, że można zredukować ryzyko zachorowania aż od 18 do 40%, opierając swoją dietę na produktach roślinnych. Można zaryzykować, mówiąc, że pozbawiona roślin dieta działa wręcz odwrotnie, tj. to ryzyko może zwiększać. Istnieją nowotwory, na które dieta może nie mieć dużego wpływu (rak płuc), jednakże warto wyróżnić te, przy których ten wpływ jest znaczny. Przykładowo, wysokie spożycie kwasów tłuszczowych zwiększa o ok. 13% ryzyko pojawienia się raka piersi. Ciekawych danych na ten temat dostarcza badanie Nurses Health Study, gdzie przez 13 lat obserwowano ponad 44 tysiące kobiet. Badanie pokazuje, że te kobiety, u których w wieku dziecięcym i nastoletnim spożycie mięsa było większe, zagrożone były o 43% większym ryzykiem wystąpienia nowotworu piersi. Inne badanie Nurses Health Study z większą liczbą badanych kobiet (86 tys.) przez dłuższy czas (26 lat) sugeruje, że kobiety spożywające dużo warzyw i owoców zmniejszają ryzyko wystąpienia nowotworu piersi aż o 20%. Wiązane jest to z wyższym spożyciem błonnika w diecie. Istotnym czynnikiem rakotwórczym w kontekście diety jest także otyłość – wiele publikacji potwierdza związek między otyłością a zwiększonym ryzykiem zachorowania, np. na raka piersi (o 58%), a nawet zwiększonym ryzykiem śmiertelności (17%).

Składniki odżywcze istotne w profilaktyce nowotworowej

Do istotnych z punktu widzenia profilaktyki nowotworowej składników pokarmowych zalicza się polifenole (fitozwiązki). Są to związki występujące w warzywach i owocach, chroniące je przed promieniowaniem ultrafioletowym oraz wolnymi rodnikami tlenowymi. Podaje się, że istnieje ich ponad 8000. W związku ze swoimi właściwościami sugeruje się, że mogą mieć potencjalne działanie antyrakowe. Najbardziej obiecujące wydają się być glukozynolany, występujące, m.in. w warzywach krzyżowych, rzodkiewce, rzepie, rukoli, gorczycy, jarmużu czy w chrzanie. Ponadto godnymi uwagi są również antocjany (czerwona kapusta, czerwona rzodkiew, owoce jagodowe, winogrona oraz jabłka), a także fitoestrogeny (rośliny strączkowe, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy, oliwa, nasiona, czerwone wino, owoce jagodowe, szpinak, itp.)Prozdrowotne liczne właściwości wyróżnia się również w karotenoidach (szczególnie likopen), a także błonnik pokarmowy. Badania skupiają się na różnych mechanizmach działania tych związków, jednakże ich ochronny charakter wynika przede wszystkim z właściwości antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych. Szerzej o tych mechanizmach można poczytać w pracy „Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część I. Polifenole roślinne, karotenoidy, błonnik pokarmowy” z 2013 r. opracowania J. Zalegi oraz D. Szostak-Węgierek.
Poza wymienionymi składnikami, istotną role w profilaktyce nowotworowej pełnią również składniki mineralne, tj. wapń i selen, a także witaminy C, E, D i foliany. Ponadto są to wielonasycone kwasy tłuszczowe (omega-3), a także probiotyki i prebiotyki.Więcej o nich w drugiej części opracowania „Żywienie w profilaktyce nowotworów” J. Zalegi oraz D. Szostak-Węgierek.

Czy można uniknąć raka?

Na to pytanie trudno jednoznacznie odpowiedzieć, jednakże istnieje wiele sposobów na to, by ryzyko zachorowania zmniejszyć. Liczne badania naukowe wciąż wykazują co raz to nowe właściwości ochronne, znajdujące się w warzywach i owocach, co sugeruje, że spożywanie ich w dużych ilościach może pomóc zachować zdrowie i uniknąć wielu chorób. Nawet, jeśli nie będzie obniżenie to ryzyka do 0, to mimo wszystko warto spróbować😄

Literatura

• J. Zalega, D. Szostak-Węgierek (2013). Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część I. Polifenole roślinne, karotenoidy, błonnik pokarmowy.
• J. Zalega, D. Szostak-Węgierek (2013). Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część II. Składniki mineralne, witaminy, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, probiotyki, prebiotyki.

Smacznego!

Zamów online catering wegański i wegetariański: https://tukokoszka.pl/zamowienie/#/

Stosujcie mądrze! Pysznego dnia!

TuKokoszka Dziobała

Wegański Catering | TuKokoszka Dziobała Facebook | TuKokoszka Dziobała Instagram